Ağız kuruluğu, yeme veya iştahsızlık, çok su içme, çok idrara çıkma, kilo kaybı, bulanık görme, ayaklarda uyuşma, karıncalanma- yanma, idrar yolu enfeksiyonları, mantar enfeksiyonları, kaşıntı, ciltte kuruma, yorgunluk, yemek sonrası uyku hali şikayetleri ile belirti veren kan şekerinin yüksek olduğu klinik tabloya diyabete mellitus yani şeker hastalığı denir. Şeker hastalığı kronik metabolik bir hastalıktır.
Toplumda görülme sıklığı %13 dür. Görülme sıklığı her geçen yılda artmaktadır.
Sebebi, pankreastan salgılanan insülin hormonunun yetersizliği veya salınan insüline direnç veya her ikisinden dolayı kan şekerinin kanda yükselmesidir.
Kan şekeri normal değeri 70/100 mg/dl. dir.
Kan şekerinin 126 mg/dl ve üstünde olması veya rastlantısal alınan kan örneklerinde kan şekerinin 200 mg/dl ve üstünde olması veya 75 gr glikozla yapılan OGTT testinde 2. Saatte 200 mg/dl ve üstünde olması veya HbA1c değerinin 6,5 üstünde olması şeker hastalığı tanısı için yeterlidir.
Şikâyeti Olmayan Kişilerde Diabetes Mellitus Tarama Kriterleri
Beden Kütle İndeksi (BKİ) ≥ 25 kg/m2 olanlar ve aşağıdaki ek risk faktörü olanlar:
-Fiziksel inaktivite
-Birinci ve ikinci dereceden akrabalarda diyabet olması
-Yüksek riskli ırklar/etnisite (Afrika kökenli Amerikalılar, Latin ırk gibi)
– ≥4 kg bebek doğuranlar ve daha önce gestasyonel diyabet tanısı alanlar
-Düşük doğum ağırlıkla doğan kişiler
-Hipertansiyon ( ≥140/90 mmHg ya da hipertansiyon tedavisi alanlar)
-HDL-kolesterol<35, trigliserit >250 mg/dl olması
-İnsülin rezistansının klinik bulguları,
-Polikistik Over Sendromu ‘PCOS’
-Kardiyovasküler hastalık varlığı
-Kronik dejeneratif beyin hastalığı olan veya antipsikotik ilaç kullananlar
-Organ nakli yapılmış hastalar
Yukarıdaki kriterler yoksa taramaya 45 yaşında başlanmalıdır
Tip 1 diabetes mellitusta insülin yetersizliği, kanda insüline ve pankreas beta hücrelerine karşı otoantikorlar vardır. Genç ve genellikle zayıftırlar. Tedavisinde insülin kullanılmalıdır.
Tip 2 diabetes mellitus daha çok insülin direncine bağlı, kilolu erişkinlerde ortaya çıkar, otoantikorlar negatiftir. Tüm diyabet hastalarının %90’ında görülür. Tedavide ağızdan anti-diabetik tabletler ve eğer tedaviye cevapsızlık varsa insülin tedavisi verilir.
Tıbbi Beslenme Tedavisi (TBT) ve egzersiz diyabetin önlenmesi ve tedavisi, komplikasyonların gelişiminin önlenmesi, geciktirilmesinde ve tedavisinde tedavinin temel taşıdır.
Tedavide hedef:
Açlık kan şekeri 80/130 mg /dl, Tokluk kan şekeri: <180 mg/dl., HbA1c:<7 olmalıdır.
Gebelerde kan şekeri hedefleri, öğün öncesi kan şekeri ≤ 95 mg/dl, 1. saat tokluk kan şekeri ≤140 mg/dl ve 2. saat tokluk kan şekeri ≤ 120 / dl’dir.
Diyabetik hastalarda komplikasyonlar: Hastanın tedaviye uyumsuzluğu ve kan şekerlerinin hedefin dışında seyretmesi sonrasında hastalar ciddi problemler yaşayabilirler.
-Hipoglisemi- kan şekerinin düşmesi: Kan şekerinin <70 mg /dl,
-Akut insülin yetersizliği- ketoasidoz (daha çok Tip 1 dm de görülür)
-Kalp ve damar hastalıkları
-Böbrek hastalıkları (Hemodialize giren kronik böbrek yetmezliği hastalarının %50 si şeker hastasıdır)
-Göz hastalıkları
-Nörolojik hastalıklar- polinöropati
-Diyabetik ayak yaraları, görülebilir.